Wat betekent de « fictieve massa »?

Op notaris.be gebruiken wij vaak de begrippen “vermogen”, “nalatenschap” of “erfenis” door elkaar. Wanneer we het hebben over het minimaal erfdeel (de reserve) van de kinderen en de langstlevende partner is het eigenlijk juister om te spreken van de “fictieve massa”. Het is immers de fictieve massa die de notaris als basis gebruikt om te kijken of elkeen zijn minimaal erfdeel kan ontvangen. Een woordje uitleg.

Ons erfrecht beschermt sommige erfgenamen. Zo zal de helft van je “vermogen” voorbehouden zijn voor je kinderen. Zij erven samen dus altijd minstens de helft. Hoeveel ze elk minimaal erven, hangt af van het aantal kinderen. Is er één kind, dan erft hij of zij de helft. Zijn er twee, dan wordt deze helft opgesplitst in evenredige delen. Zij krijgen dus elk minimaal 1/4^de, bij drie kinderen is dat 1/6^de enzovoort…

Een ouder die zijn kinderen wil benadelen zou deze regel kunnen omzeilen door bij leven een groot deel weg te schenken of te legateren via een testament. Dit zou als gevolg hebben dat er minder vermogen is, en dat de kinderen dus minder ontvangen.

Om zo’n toestanden te vermijden voorziet de wet correcties. De basis die gebruikt wordt bij het bepalen van de erfdelen is niet het vermogen zoals het er uit ziet op het moment van overlijden van de ouder. De notaris houdt rekening met de schenkingen en testamenten die gebeurd zijn bij leven. Deze worden bij het vermogen bijgerekend, om bepaalde oneerlijke situaties te vermijden. Deze ‘gecorrigeerde’ nalatenschap noemen we juridisch ‘de fictieve massa’. Om het simpel te stellen: had een ouder bij leven 30.000 euro geschonken aan zijn neefje met wie hij een betere band had dan met zijn kinderen, dan zal die 30.000 euro terug bijgerekend worden bij het te verdelen vermogen. Op die manier krijgt de notaris een correcter beeld van hoeveel de kinderen elk nog moeten ontvangen. Zijn de kinderen benadeeld door de schenking, dan kunnen zij een vordering te inkorting vragen om toch hun minimaal erfdeel te ontvangen. De vordering tot inkorting gebeurt dus niet automatisch, de benadeelde kinderen moeten de vordering instellen.

Niet elke schenking wordt zomaar terug bijgerekend. Zo kan iemand ook schenking ‘buiten erfdeel’. Dit betekent dat de schenking niet gevoegd zal worden bij de fictieve massa. Zo’n schenkingen buiten erfdeel kunnen echter maar ten belope van het ‘beschikbaar deel’. Dit is het deel dat niet gereserveerd is voor de beschermde erfgenamen, zoals de kinderen. Het bedraagt de helft van je vermogen.

Het heeft met andere woorden geen zin om voor overlijden nog delen van je vermogen weg te schenken om zo het erfrecht van je kinderen te verkleinen… Door het gebruik van correcties zullen je kinderen toch hun minimaal – wettelijk – erfdeel kunnen vorderen. Klinkt dit allemaal nog wat complex? Aarzel niet om een notariskantoor te contacteren!