6 notariële akten die het verschil kunnen maken in je leven
27 mei 2020
Je kan voor veel meer zaken dan je denkt terecht bij de notaris. Jong of oud, vrijgezel of getrouwd, startende ondernemer of ervaren bedrijfsleider… tal van mensen komen langs bij de notaris omdat ze op een belangrijk moment in hun leven nood hebben aan juridische begeleiding én een rechtszeker document dat hen bescherming biedt. We overlopen zes notariële akten die het verschil maken in het leven van een persoon.
1. Voor koppels: het huwelijkscontract
Ok, het woord “huwelijkscontract” klinkt niet bepaald romantisch. Toch kiezen veel koppels om zo’n overeenkomst te sluiten bij de notaris. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is de reden hiervoor niet altijd dat ze alles gescheiden willen houden. Sluit je geen huwelijkscontract, dan ben je getrouwd onder het wettelijk stelsel. Sommige goederen blijven “eigen” aan de partners, maar andere goederen zoals de inkomsten van de partners behoren automatisch tot een gemeenschappelijk vermogen. In sommige gevallen kunnen partners zich niet volledig vinden in dat wettelijk systeem. Niet omdat ze niet willen “delen” met elkaar, maar wel omdat de werking van het wettelijk systeem, in hun geval, voor oneerlijke situaties kan zorgen op het einde van de rit. Denk maar aan een partner die een vennootschap wil oprichten, maar de inkomsten en schulden in zijn eigen vermogen wil laten. Of aan hertrouwde partners die liever geen gemeenschappelijk vermogen meer delen met iemand. Je hebt ook koppels die een eigen goed, zoals een grond, gemeenschappelijk wil maken. Bouwen op de grond waarvan enkel één van partners eigenaar is, houdt immers risico’s in.
Een huwelijkscontract laat toe om - binnen bepaalde grenzen - af te wijken de wettelijke regels. Afhankelijk van de familiale situatie, professionele activiteiten of persoonlijke voorkeur kunnen mensen in meer of mindere mate sleutelen aan de wettelijke samenstelling van hun vermogen tijdens het huwelijk. Dat heeft gevolgen bij een overlijden of een echtscheiding. De notaris stelt verschillende nuttige clausules op in een huwelijksovereenkomst die de partners, en in sommige gevallen zelfs de kinderen, extra beschermen.
2. Voor families: de schenking en de (globale) erfovereenkomst
Erfenissen komen vaak te laat. Daarom willen mensen vaak roerende (bv. geld) of onroerende (bv. een huis) goederen schenken. Schenken heeft als voordeel dat het na te laten vermogen verkleint. Hierdoor dalen de verschuldigde successierechten voor de erfgenamen.
Bovendien kan je schenken ‘op maat’. Ouders kunnen perfect een huis schenken aan hun kind, met voorbehoud van vruchtgebruik. De kinderen worden dan blote eigenaar, maar de ouders mogen tijdens hun leven nog wonen in het huis. Een schenking kan je ook koppelen aan bepaalde voorwaarden (bijvoorbeeld de verplichting om het geschonken kapitaal te investeren in een onroerend goed of de verplichting om het geschonken kapitaal niet te delen met de huwelijkspartner en dus in het eigen vermogen te houden).
Ook het fiscaal plaatje ziet er bij schenkingen vaak beter uit dan bij successierechten. De schenking van roerende goederen is altijd onderworpen aan een tarief van 3% of 7%. Daarnaast zijn de tarieven van de onroerende schenkingen de laatste jaren fors gedaald, waardoor veel mensen onroerende schenkingen in overweging nemen.
Sommige ouders schenken aan het ene kind, maar helpen een ander kind met verbouwingen. Of ze laten een kind genieten van dure studies in het buitenland. Zo’n ‘voordelen’ hebben een andere impact op het erfdeel van het kind. Vandaar dat ouders sinds september 2018 ook een erfovereenkomst kunnen opstellen met hun erfgenamen. Ze bekijken dan de schenkingen en genoten voordelen. Zijn er bepaalde scheeftrekkingen of onevenwichtigheden, dan kan er gesleuteld worden. Zo blijft de gelijkheid tussen de kinderen gegarandeerd. En nodeloze discussies tussen erfgenamen worden vermeden.
3. Voor wie zekerheid wil over de gevolgen van een schenking: de punctuele erfovereenkomst
De punctuele erfovereenkomsten zijn overeenkomsten die het voor toekomstige erfgenamen mogelijk maken bepaalde afspraken te maken of beslissingen te nemen over zeer specifieke aspecten van een schenking of een erfenis. Iedereen rond de tafel verzamelen is hier niet nodig. Zo kan een erfgenaam de waarde van een welbepaalde schenking vastleggen. Dit kan belangrijk zijn, aangezien deze waarde in principe aangerekend worden op het erfdeel van de erfgenaam. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de waarde van een schenking vandaag voor veel discussie kan zorgen. Dankzij een punctuele erfovereenkomst kunnen broers en zussen, op voorhand en onder elkaar, hierover duidelijkheid scheppen zodat men achteraf niet voor verrassingen komt te staan.
Met een punctuele erfovereenkomst kan een erfgenaam ook aanvaarden dat zijn minimaal erfdeel ‘aangetast’ wordt in het voordeel van een andere erfgenaam. Dat kan handig zijn indien één van de erfgenamen bv. niet zelf kan instaan voor zijn inkomsten.
Daarnaast geeft een punctuele overeenkomst ook mogelijkheden voor grootouders die willen schenken aan hun kleinkinderen (“de vrijwillige generatiesprong”).
4. Voor niet-traditionele gezinnen en vrijgezellen: het testament
Een testament lijkt een oubollig document, maar in onze moderne samenleving met nieuw-samengestelde gezinnen en alleenstaanden is een testament meer dan ooit een modern instrument. Met een testament kan je, binnen wat wettelijk mogelijk is, iemand meer of minder nalaten dan wat de wet voorziet. Dit is van belang voor ongehuwde koppels (die wettelijk gezien niet of slechts beperkt erven van elkaar), maar ook voor kinderloze vrijgezellen. Bij hen komt de nalatenschap misschien wel terecht bij een verdere familielid. Dit strookt misschien niet met hun wensen. Met een testament kunnen ze wat sleutelen. Ook voor nieuw-samengestelde gezinnen met stiefkinderen kan een testament nuttig zijn. Stiefkinderen erven wettelijk gezien immers niet. Via een testament kan je ook aan hen iets nalaten.
5. Voor zelfstandigen: de verklaring van onbeslagbaarheid van de gezinswoning
Bij zelfstandigen die werken zonder vennootschapsvorm (éénmanszaken), wordt er geen onderscheid gemaakt tussen het privévermogen en het beroepsvermogen van de ondernemer. Professionele schuldeisers kunnen zich dus ook verhalen op het privévermogen, waaronder de gezinswoning. Veel zelfstandigen die werken met een éénmanszaak willen echter toch een manier vinden om hun gezin te beschermen tegen hun mogelijke professionele schulden.
Bij de notaris kan je een “akte van onbeslagbaarheid van de gezinswoning” laten opstellen. De notaris is de aangewezen persoon om een zelfstandige te begeleiden als het op de bescherming van het gezin aankomt. Als deskundige zal hij de noodzakelijkheid van een zo’n bescherming beoordelen. Er is een belangrijk nadeel verbonden aan de verklaring van onbeslagbaarheid: minder zekerheid voor de bank aan wie een professionele lening wordt gevraagd. In veel gevallen zijn kredietverstrekkers minder happig om een lening toe te kennen aan een ondernemer als ze weten dat de woning geen deel kan uitmaken van hun onderpand. Er zal in dit geval dus gekeken moeten worden naar andere waarborgen voor de kredietverstrekkende bank. De notaris zal de zelfstandige hierbij raad kunnen geven.
6. Voor zij die willen anticiperen op moeilijke dagen: de zorgvolmacht
Een ongeval, dementie, geestesstoornis, mentale achteruitging… bij oudere mensen willen het lichaam en de geest soms gewoon niet meer mee. Ouderen zijn dan ook extra kwetsbaar als het op het beheer van hun vermogen aankomt. Vandaag bestaat de mogelijkheid voor ouderen om preventief een zorgvolmacht op te stellen, waarbij een lasthebber (vaak één of meer familieleden) een volmacht krijgt om bepaalde taken met betrekking tot het vermogen over te nemen. Een zorgvolmacht kan heel beperkt zijn, of kan juist een totaal beheer van het vermogen omvatten. De lastgever (de oudere persoon) is volledig vrij om te kiezen hoeveel controle hij met een zorgvolmacht wenst over te dragen, zolang hij maar wilsbekwaam is wanneer hij de zorgvolmacht opstelt bij de notaris.
De notaris zal een zorgvolmacht registreren in een speciaal register. Deze registratie is zeer belangrijk: zonder deze registratie zal de zorgvolmacht immers eindigen wanneer de oudere wilsonbekwaam wordt, wat meestal juist niet de bedoeling is. Door de registratie zal wat de lastgever heeft beslist wanneer hij nog wilsbekwaam was, blijven doorwerken.
Bron: Fednot