De 5 gevaren van een zelfgeschreven testament
21 november 2023
Een testament is een handig middel om te beslissen wat na je overlijden met je goederen moet gebeuren. Je kan kiezen om je testament bij de notaris te laten opstellen, via een zogenaamd ‘notarieel’ testament. Of je kan kiezen om – mits naleving van vormvereisten – zelf je testament te schrijven. Dat laatste is echter niet zonder risico’s. Wij overlopen vijf gevaren die bij eigenhandige testamenten om de hoek loeren.
1. Problemen met het handschrift of de datering
Ontervende testamenten kunnen bij de wettige erfgenamen emotioneel een grote impact hebben. Het eerste waar benadeelde erfgenamen meestal naar kijken, is het handschrift: heeft de overledene dit wel zelf geschreven? En klopt de datum wel? Benadeelde erfgenamen kunnen het handschrift betwisten waardoor de bewijslast verschuift naar de bevoordeelde legataris (persoon die het legaat ontvangt). Het is dan aan die laatste om te bewijzen dat het wel degelijk gaat om het handschrift van de erflater. In de praktijk gebeurt dit door beroep te doen op een erkende schriftdeskundige. Dit kan de hele procedure serieus vertragen.
2. Discussie over de gezondheid van geest en andere gebreken
“Wat bezielde hem of haar toch?”. Het kan gebeuren dat benadeelde erfgenamen zodanig schrikken dat ze de gezondheid van geest van de erflater in twijfel trekken. Bovendien definieert de wet ‘gezondheid van geest’ niet. Veel testamenten worden opgesteld wanneer de erflater fysiek of mentaal fragiel is en de vrees voor de dood groeit. Dat laatste betekent echter niet dat ze geen rechtsgeldig testament zouden kunnen opstellen. Op de benadeelde erfgenamen rust een loodzware bewijslast als ze willen bewijzen dat dat erflater de gevolgen van zijn handelen niet begreep. Hetzelfde geldt trouwens voor erfgenamen die willen bewijzen dat het testament onder dwang werd geschreven of dat er sprake was van zogenaamde erfenisbejaging. Hoe dan ook zal ook dit gegeven het hele dossier vertragen en voor de nodige discussies zorgen. Voor de naasten kan dit voor levenslange open wonden zorgen en tal van vragen waar nooit een antwoord op zal komen.
3. Het testament gaat verloren
Een testament thuis in een kast bewaren of aan een vertrouwenspersoon geven, is niet altijd een goed idee. Het testament kan met de jaren verloren geraken. Denk maar aan een verhuis. Bovendien kan een wettige erfgenaam het testament terugvinden en kiezen om het te vernietigen.
Dat probleem kan verholpen worden door het origineel document in bewaring te geven bij een notaris. Aan een vertrouwenspersoon of in de digitale kluis Izimi kan je dan een kopie bewaren van het testament.
4. Het testament is onuitvoerbaar of onduidelijk
Een testament opstellen zonder de deskundige hulp van de notaris is spelen met vuur. De wetgeving is complex. Soms pennen erflaters zaken neer die niet toegelaten zijn door de wetgeving. Zo is het belangrijk om te beseffen dat sommige wettige erfgenamen, zoals de kinderen en de huwelijkspartner, extra beschermd worden in ons erfrecht. Het zijn de ‘reservataire’ erfgenamen. Je kan ze niet volledig onterven in de zin dat ze altijd een minimum erfdeel mogen opeisen. De notaris kan je hierin begeleiden. Niet alleen met advies over de mogelijkheden, maar ook bij het opstellen van het testament zelf. Onduidelijke formuleringen in het testament leiden heel vaak tot twisten tussen familieleden.
5. De fiscale effecten van het testament worden onderschat
Aan wie je nalaat is één zaak, maar hoeveel erfbelasting deze persoon finaal moet betalen is een andere. Het fiscaal staartje is niet altijd iets waar de erflater aan denkt, maar het kan wel serieus roet in het eten strooien voor wie achterblijft met het testament. Zo geniet niet elke samenwonende partner van de laagste successietarieven partners. Om te genieten van de vrijstelling van erfbelasting voor de gezinswoning is bovendien een onafgebroken samenwoning en gemeenschappelijke huishouding vereist van drie jaar. Sommige mensen beschouw je misschien als je bloed, maar de fiscus kan dat anders zien. Nichtjes en neven, tantes en ooms worden - net zoals niet-familieleden -belast aan hoge tarieven. Ook broers en zussen genieten niet van de laagste tarieven. Wie een testament wil schrijven in het voordeel van een broer of zus moet dit in het achterhoofd houden. Net daarom kan de notaris je aanraden om je zaken op een andere manier te regelen, bijvoorbeeld door een schenking te overwegen.
Het notarieel testament om discussies te vermijden
Ondertussen is duidelijk dat testamenten een grote invloed spelen op het leven van nabestaanden. Niet alleen financieel, maar ook emotioneel. Hoe vermijd je dan al de bovenstaande problemen?
Eén antwoord: je laat je testament door een notaris opstellen. De notaris is een juridische expert die je door de geldende wetgeving gidst. Hij stelt een testament op dat beantwoordt aan je wensen. Weet dat een notaris gehouden is door het beroepsgeheim. Bovendien is hij onafhankelijk en onpartijdig, waardoor je bij hem of haar terecht kan voor al je vragen en bekommernissen, zonder te vrezen dat er een vorm van vooringenomenheid is. De notaris kan zijn diensten weigeren als hij merkt dat je niet meer gezond van geest bent. Wie een testament wil opstellen en op dat vlak echt geen risico’s wil nemen, kan aan zijn arts een medisch attest vragen en afgeven aan de notaris. Eén en ander zorgt ervoor dat notariële testamenten veel moeilijker aan te vechten zijn dan eigenhandige testamenten.
Wil je toch zelf een testament schrijven? Laat je testament minstens nalezen door een notaris.
Meer informatie over testamenten vind je terug op Notaris.be bij de rubriek “Successieplanning”.
Bron: Fednot