De digitale nalatenschap: welke sporen wil je nalaten?
16 maart 2016
Vandaag leven we niet enkel in de echte waarneembare wereld. De meesten onder ons leven ook in een virtuele wereld. Denk maar aan Facebook, Instagram, blogs of online-gaming. We zijn ons volledig bewust van het belang van privacy tijdens ons leven, maar we staan al heel wat minder stil bij het lot van onze persoonlijke digitale gegevens na ons overlijden. Nochtans laten we ook deze gegevens na wanneer we overlijden.
Het digitaal vermogen: een vat vol emoties
Met de steeds grotere digitalisering van onze leefwereld komen nieuwe vormen van vermogens tot stand. Sommige kunnen in geldwaarde uitgedrukt worden, andere niet. Zo schieten invloedrijke én rendabele blogs als paddenstoelen uit de grond en zijn online-games waar geld aangekoppeld is geen uitzondering meer. De creativiteit van de mens is niet alleen op de tastbare markt rendabel, ook online kunnen mensen vandaag hun brood verdienen.
Sommige data zijn niet gekoppeld aan geld, maar worden als strikt persoonlijk beschouwd: documenten op pc’s, e-mails, wachtwoorden van rekeningen (bv. voor online-banking of Paypal). Onze muzikale online bibliotheek op ICloud, ITunes of SoundCloud of nog profielen op sociale media zoals Instagram, Facebook of LinkedIn zijn een vat vol herinneringen en emoties die de meeste mensen met grote zorg en waakzaamheid beheren. De cijfers liegen er niet om; 77% van de Vlamingen bezit vandaag een account op de sociale media.
Knelpunten bij een overlijden
Het (vaak) persoonlijk karakter van online gegevens kan parten spelen bij een overlijden. Hoe moeten erfgenamen omgaan met deze gegevens?
Ten eerste weten nabestaanden niet altijd welke online-accounts de overledene gebruikte. Dit heeft als gevolg dat sommige online gegevens na de dood gewoon verder blijven bestaan. Wanneer nabestaanden al op de hoogte zouden zijn van bepaalde gegevens en accounts, dan moeten zij nog toegang kunnen krijgen zodat ze deze kunnen beheren of kunnen verwijderen. Ook dit vormt een struikelblok… We geven onze wachtwoorden niet zo graag door tijdens het leven, zelfs niet aan familieleden.
Daarnaast blijft nog de vraag of nabestaanden überhaupt een controlerecht hebben over de gegevens, laat staan een eigendomsrecht verkrijgen. Er moet rekening gehouden worden met het feit dat je als internetgebruiker vaak slechts een “gebruiksrecht” krijgt. Het eigendomsrecht ligt dan bij de provider. Ook dit zorgt ervoor dat bepaalde gegevens blijven circuleren, soms tegen de wil in van de familieleden van de overledene.
Het nadenken waard
De actiefste internetgebruikers zoals creatieve bloggers, gepassioneerde gamers, sociale facebookfanaten en online-shopping liefhebbers bevinden zich niet in de leeftijdscategorie die het meest stilstaat bij hun overlijden.
Een goed begin is daarom om gewoon al na te denken over de behoefte aan privacy na ons overlijden. De meeste netwerken zoals Facebook staan zelf stil bij de digitale sporen die overledene nalaten en ontwikkelen mogelijkheden om ook nà het overlijden van een persoon zijn privacy te eerbiedigen. Zo kan je in jouw Facebook instellingen zelf een persoon aanduiden die je profiel kan beheren na je dood (“legacy contact”). Ook bij Google kan je zelf preventief aangeven wie toegang tot je accounts krijgt na je overlijden. Nabestaanden kunnen een verzoek sturen naar Google om bepaalde gegevens te krijgen van de overledene en (financiële) tegoeden kunnen overgedragen worden na het verzenden van een aanvraag hiervoor.
Je digitale nalatenschap regelen
Mensen die een stapje verder willen gaan en hun digitale nalatenschap tot in de puntjes willen regelen hebben verschillende mogelijkheden. Er bestaan tal van commerciële initiatieven, maar deze zijn vaak betalend.
Personen kunnen echter het beheer van hun digitale gegevens regelen zoals ze de rest van hun vermogen zouden regelen. Zo kunnen erflaters bepalingen opnemen in een testament waarbij ze bijvoorbeeld een “testamentuitvoerder” aanduiden. Die kan zich ontfermen over het beheer van de digitale gegevens van de overledene. Dat kan handig zijn indien je als erflater zou wensen dat bepaalde documenten niet zomaar aan je kinderen worden vrijgegeven, maar bijvoorbeeld worden verwijderd. Erfgenamen hebben recht om e-mails te lezen, net zoals ze recht zouden hebben om brieven te lezen na een overlijden. Vergeet niet dat de privacybescherming in principe stopt bij overlijden…
Soms wil een erflater net het omgekeerde; bepaalde digitale gegevens die na verloop van tijd automatisch worden gedeactiveerd door sociale media of digitale documenten die verloren zouden gaan juist wél ter kennis brengen van zijn erfgenamen (bijvoorbeeld financiële documenten). Ook hier kunnen testamentaire bepalingen nuttig zijn.
Je hoeft echter niet noodzakelijk met een testament te werken. Een “digitale” reflex maken door zelf preventief zaken op te zoeken en te kijken naar de aangeboden oplossingen van providers kan al heel wat helpen. Bovendien kan je een lijst maken van bestaande accounts en wachtwoorden, zodat jouw nabestaanden later gemakkelijker je gegevens kunnen beheren.
Wat je nalaat bestaat niet enkel uit materiële zaken. Met de groeiende digitalisering bouwen mensen een eigen virtuele wereld, die zij vaak als strikt persoonlijk ervaren. Na het overlijden van de persoon komen echter tal van praktische moeilijkheden naar boven als het op het beheer van deze digitale gegevens aankomt. Een eerste stap is alvast na te denken over welke digitale sporen je wil nalaten, welke gegevens je wil vrijgeven en welke je verborgen wil houden.
Bron: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat