De “samenwonende partner” in de drie gewesten
21 april 2017
Hoeveel je moet betalen wanneer je erft, hangt van veel zaken af. Hoeveel je erft is daarbij een belangrijke vraag, maar ook van wie je erft. Zo zal een zoon of dochter die erft altijd minder belast worden dan een neef of nichtje.
Ook de plaats waar je woont, kan een invloed hebben op de verschuldigde successierechten.
De erfregels zijn gelijk in België, de tarieven niet
Wie en in welke volgorde je erft, worden bij wet vastgelegd in ons Burgerlijk Wetboek. Deze regels gelden in heel België. Je kan afwijken van deze regels (bijvoorbeeld via testament), maar slechts binnen welbepaalde grenzen. Hiervoor ga je naar de notaris. Hij zal bekijken wat de mogelijkheden zijn om bepaalde mensen meer of minder na te laten.
Wie van je erft is één zaak, hoeveel je erfgenamen zullen betalen bij het erven van je nalatenschap een andere. Deze vraag wordt niet federaal geregeld; de gewesten kunnen hun eigen fiscale tarieven hanteren. Deze tarieven zijn gekoppeld aan belastingschijven die de gewesten eveneens vrij kunnen bepalen. Resultaat hiervan is dat erven in het ene gewest wat duurder kan zijn dan het andere.
Erven van je “samenwonende” partner
De gehuwden en de wettelijke samenwoners kunnen in de drie gewesten genieten van een laag belastingtarief “in rechte lijn”. Feitelijke samenwoners hebben geen juridische band met elkaar en vallen in principe onder het tarief dat van toepassing is op “vreemden”, het hoogste tarief.
Sommige samenwoners worden gelijkgesteld met gehuwden bij het bepalen van de toepasselijke tarieven. De gewesten geven aan het begrip “samenwoners” echter elk een eigen inhoud, waardoor de toepasselijke tarieven ook hier kunnen verschillen. Zo genieten feitelijke samenwoners in Brussel en Wallonië nooit van de gunstige tarieven die van toepassing zijn op gehuwden, zelfs als zij al tientallen jaren samen leefden. Enkel wettelijke samenwoners genieten van gelijkgestelde tarieven.
In Vlaanderen kan de feitelijke samenwoner, indien hij erft, wél genieten van de laagste tarieven die van toepassing zijn op gehuwden als hij minstens één jaar feitelijk samenwoonde met de erflater én daarmee een gemeenschappelijke huishouding voerde. Houd er wel rekening mee dat feitelijke samenwoners enkel erven indien de erflater een testament heeft opgesteld in zijn of haar voordeel. Feitelijke samenwoners hebben immers geen wettelijk erfrecht.
De gezinswoning
De verschuldigde successierechten op de gezinswoning is een ander belangrijk gegeven. Voor veel mensen vormt de gezinswoning immers het belangrijkste stuk kapitaal uit het vermogen. Vandaag geldt in alle gewesten een specifieke gunstige regeling voor het erven van de gezinswoning. De wetgever heeft immers willen vermijden dat langstlevenden hun gezinswoning moeten verkopen om de erfbelasting erop te kunnen betalen.
Vandaag erft de langstlevende echtgeno(o)t(e) en de wettelijke samenwonende partner in de drie gewesten de gezinswoning belastingvrij. Let op, dit geldt enkel voor partners die een affectieve band hebben gehad met elkaar. Een kind dat wettelijk samenwoont met zijn ouders of tante zal niet kunnen genieten van de gunstmaatregel.
En feitelijke samenwoners? Deze moeten in Brussel en Wallonië wél successierechten betalen op de gezinswoning, ongeacht hoe lang ze al samen leefden. In Vlaanderen genieten feitelijke samenwoners van een vrijstelling van het betalen van erfbelasting op de gezinswoning indien ze minstens drie jaar ononderbroken met de erflater hebben samengewoond én een gemeenschappelijke huishouding hebben gevoerd.
Dan maar verhuizen?
Als je in het ene gewest al wat meer successierechten betaalt dan in het andere, zou het dan niet slim zijn om op je oude dag gewoon te verhuizen naar het gewest met de gunstigste fiscale regeling?
Op het eerste gezicht lijkt dit een oplossing, maar niets is minder waar. De fiscus heeft willen vermijden dat mensen omwille van fiscale redenen van gewest verhuizen door een specifiek criterium in te voeren om te bepalen welke successietarieven gelden.
Het is de fiscale woonplaats van de laatste vijf jaar die bepalend is om te weten welke regels van toepassing zijn. Meer specifiek zal de fiscus nagaan in welk gewest de erflater het langst zijn fiscale woonplaats heeft gehad. Niet ieder koppel in Vlaanderen geniet dus automatisch van de gunstigere “Vlaamse” fiscale tarieven. Hoe lang ze in Vlaanderen woonden in de vijf jaar voor het overlijden van de partner zal bepalend zijn.
Vraag tijdig raad aan je notaris
Het betalen van successierechten wordt door mensen doorgaans ervaren als een bittere pil die ze moeten slikken. Wat veel mensen echter vergeten, is dat er tal van oplossingen zijn om je vermogen op een fiscaalvriendelijke manier te verschuiven naar je partner of naar de volgende generatie. Zelf actief stappen ondernemen om je toekomstige nalatenschap te bekijken en te regelen, kan jouw erfgenamen later veel onrust en kosten besparen.
Feitelijke samenwoners worden in veel gevallen fiscaal minder gunstig behandeld. Daarom is het net voor deze groep extra van belang om zich te informeren over hun erfmogelijkheden en het fiscaal prijskaartje ervan. Ook feitelijke samenwoners kunnen bij leven tal van regelingen treffen om elkaar te beschermen bij overlijden van één van de partners.
Bron: Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat